Wystawa odkrywa mało znane, a niezwykle inspirujące, oblicze współczesnej fotografii. Faceci (1989-1990) oraz Fotografia barwna (2010) to tytuły dwóch niecodziennych serii fotograficznych, których autorami jest dwójka mieszkających w Pradze artystów – Lukáš Jasanský i Martin Polák. Ludzie podglądani na ulicy i starannie komponowane, choć bardzo codzienne martwe natury – zwyczajność staje się tu przedmiotem wysmakowanej gry. Prowadzi ona do zaskakujących, estetycznych przygód, ale i bardziej generalnej refleksji na temat istoty fotografii, jej relacji do rzeczywistości, funkcji dokumentalnej i kreacyjnej. Zestawienie tych dwóch cykli sami artyści komentują z właściwą sobie precyzją: „Kolorowe martwe natury są jasne i czyste, a Faceci – bardzo prawdziwi”.
Fotografia barwna przywołuje obrazy ujmująco klarowne i nieco rustykalne zarazem. Intensywność i czystość koloru zwodzi w równym stopniu co aluzje symboliczne poszczególnych kompozycji. Martwe natury sfotografowane przez Jasanský’ego i Poláka dzieją się niejako po końcu historii sztuki, w niezobowiązującej, bezczasowej atmosferze oczekując – niczym w połowie napełnione naczynie – na uzupełnienie nowymi sensami i znaczeniami, bądź przeciwnie, ostateczne wyczyszczenie z prostych, narracyjnych skojarzeń na rzecz surrealistycznej gry barw i przedmiotów.
Faceci to bezlitosna próba użycia fotografii w prosty i naturalny, choć niekoniecznie oczywisty sposób – aby zdokumentować coś, co w ogóle nie wydaje się ciekawe. Przeciętni, anonimowi mężczyźni w średnim wieku, fotografowani z dystansu, w niewyszukanym, miejskim sztafażu to swoista, przyziemna antyalegoria burzliwego czasu przemian lat 1989-90 kiedy to powstawały zdjęcia z tego cyklu. Mężczyźni idą, zatrzymują się, czekają, patrzą, widzą lub nie widzą. Wyjęci z tłumu i kontekstu społecznego tworzą niespodziewanie osobny, oryginalny gatunek; pozbawiony przewodniej myśli i formy, bezwładny i bezbronny, ale przerażająco autentyczny pomnik stagnacji epoki póżnego komunizmu.
Lukáš Jasanský i Martin Polák pracują wspólnie od 1985 roku. Od tego czasu zrealizowali 27 cykli zdjęć, w których na różny sposób testują konwencjonalność medium fotograficznego. Ich prace czerpią zarówno z tradycji sztuki konceptualnej jak i klasycznej fotografii studyjnej, krajobrazowej czy ulicznej, niezmiennie przy tym uwodząc subtelnym poczuciem humoru. Jasanský i Polák należą dziś do najważniejszych współczesnych czeskich fotografów, skutecznie dekonstruujących tradycję wystylizowanej i koturnowej fotografii artystycznej. W 2012 roku nakładem tranzit.cz i JRP|Ringier ukazała się ich monografia zawierająca kilkanaście tysięcy fotografii.
Wystawie w Rastrze, przygotowanej we współpracy z galerią Svit z Pragi, towarzyszyć będzie prezentacja i kiermasz książek fotograficznych artystów oraz wykład i dyskusja poświęcone nowej czeskiej fotografii i jej polskim odniesieniom. To również pierwsza solowa prezentacja prac Jasanský’ego i Poláka w Polsce. Na początku przyszłego roku ich indywidualny pokaz, kuratorowany przez Adama Mazura, zaprezentuje BWA w Tarnowie.
Za wsparcie organizacji wystawy serdecznie dziękujemy Czeskiemu Centrum w Warszawie.
